A Sociedade Española de Mecánica de Rochas premia unha tese viguesa

A Sociedade Española de Mecánica de Rochas acaba de outorgar o seu Premio anual á mellor tese de doutoramento, concedéndolle unha Mención Honorífica á investigación realizada polo investigador Ignacio Pérez Rey, defendida en 2019 na Escola de Enxeñaría de Minas e Enerxía e dirixida polo profesor Leandro Alejano, do grupo de investigación Explotación de Minas da Universidade de Vigo. Neste traballo, Study of the frictional behaviour of planar saw-cut rock surfaces towards a methodology for tilt testing and its application to case studies, Pérez Rey presenta, un estudo experimental dos factores que influencian o ángulo de fricción básico das descontinuidades rochosas, parámetro de especial relevancia á hora de analizar a estabilidade das obras, tanto a ceo aberto como subterráneas, executadas en macizos rochosos. A isto hai que engadir, ademais, que este traballo serviu de apoio para o desenvolvemento  dunha nova metodoloxía de grande utilidade no estudo da estabilidade de estruturas xeolóxicas, empregando como caso de estudo a coñecida Pena do Equilibrio de Ponteareas.

Unha investigación con forte respaldo internacional

“Que a tese recibira esta mención é para min un inesperado agasallo do que me alegro moito, pois fixemos un esforzo moi grande para poder realizar traballos comparativos en laboratorios de Portugal, España, Noruega e Turquía que serviron para propor un novo método suxerido a nivel internacional para realizar ensaios de inclinación cos que obter o ángulo de fricción ou atrito básico de descontinuidades en rocha, base para os cálculos de estabilidade dos noiros”, explica o director da tese, que este ano está a gozar dun ano sabático na Escola de Minas de Golden en Colorado (Estados Unidos), onde o pillou toda a crise provocada pola COVID-19.

Para o autor da tese, o redondelán Ignacio Pérez Rey, recibir esta mención “supón unha grande honra, xa non só como recoñecemento ao meu traballo persoal, senón tamén a algo moito máis importante, que é a gran cantidade de esforzo colaborativo que hai detrás dela”, salienta o investigador, facendo así fincapé no traballo conxunto realizado con diferentes laboratorios internacionais, así como con múltiples investigadores do campus e co equipo da doutora Carmen Serra, do CACTI. “A discusión científica que existe detrás da tese non sería posible sen a gran cantidade de persoas que me axudaron a seguir cara adiante e que achegaron cadanseu grao de area”, insiste Pérez Rey, quen na actualidade traballa como investigador do Centro de Estudios y Experimentación de Obras Públicas (CEDEX) en Madrid, un organismo público de vangarda que proporciona apoio multidisciplinar en enxeñaría civil, edificación e medio ambiente, tanto a administracións e institucións públicas como a empresas privadas.

A Pena do Equilibrio de Ponteareas serviulles de modelo de estudo

Desde o punto de vista do seu autor, a principal contribución da tese é que pode axudar, por unha banda, a ter un criterio relativamente uniforme á hora de estimar un parámetro relevante no cálculo de estabilidade de noiros e que, a pesares de ser conceptualmente sinxelo, pode variar moito se non existe unha guía para a súa determinación, algo que se materializou coa publicación do Suggested Method da ISRM (Sociedade Internacional de Mecánica de Rochas e Enxeñaría de Rochas); e, por outra banda, a investigación achega un “avance interesante”, aproveitando a tecnoloxía dispoñible, en canto á valoración da estabilidade de estruturas xeolóxicas (como pode ser a Pena do Equilibrio) e deixa a porta aberta non só ao estudo doutras estruturas, senón tamén a ser aplicado noutros eidos, como a protección do patrimonio xeolóxico.

“Esta metodoloxía aproveita a información que se pode recuperar, en forma de nubes de puntos (coordenadas do espazo), a partires de medidas realizadas cun dispositivo tipo láser escáner, en combinación con fotografías dixitais tomadas desde un drone”, apunta o investigador. Con dita información, é posible construír un modelo da estrutura xeolóxica en si e aplicar certas técnicas clásicas de análise no eido da mecánica de rochas para estudar a súa estabilidade. “Aproveitando a impresión 3D e a información das nubes de puntos fabricamos un modelo a pequena escala para poder estudalo no laboratorio”, recalca Pérez Rey.

Como modelo de estudo elixiu a Pena do Equilibrio porque “probablemente represente unha das estruturas máis sorprendentes, desde o punto de vista da estabilidade, para calquera persoa que a observe, proveña ou non do eido da mecánica das rochas. Ademais, xeomorfoloxicamente é un lugar privilexiado, e atópase a escasos quilómetros do campus, polo que a súa visita é obrigada”.

Preocupante fuga de cerebros no eido da explotación mineira

O autor da tese incorporouse ao CEDEX a finais do pasado ano. Alí dedícase, principalmente, á investigación no eido da mecánica de rochas, cun foco particular nos ensaios de laboratorio. “Unha das liñas de desenvolvemento trata de implementar o control e monitorización dos ensaios mediante a aplicación de tecnoloxías de baixo custo, como poden ser Arduino ou Raspberry Pi”, explica o investigador. El elixiu quedar en España, pero tivo tamén a oportunidade de continuar a súa carreira investigadora en Suecia, un aspecto que non pasa desapercibido para o profesor Leandro Alejano. “Fico coa magoa que, de nove teses dirixidas, a maior parte dos meus alumnos de doutoramento están fóra da terra, en Arxentina, Chile, Barcelona, dous en Madrid...”, explica Alejano, quen lamenta que “ao fin os fondos da comunidade e a universidade financian a formación de investigadores que non ten saída no mercado galego e que acaban converténdose en refuxiados económicos en lugares onde si lle dan oportunidades, cousa que aquí non acontece”.