Unha exposición rememora o universo de Juan Carlos Meana

“Non podemos ser os mesmos despois de facer unha obra ou despois de contemplala”. Deste xeito puña énfase na capacidade transformadora da arte o docente da Facultade de Belas Artes, artista e ensaísta Juan Carlos Meana, falecido o pasado mes de xaneiro. Este e outros extractos dos seus textos complementan o percorrido pola súa traxectoria artística que propón Juan Carlos Meana. O espazo entre as cousas, a exposición coa que o Museo de Pontevedra rende homenaxe ao que fora decano de Belas Artes entre 2010 e 2015. Comisariada polo tamén profesor da facultade Alberto Ruiz de Samaniego, esta exposición reúne unha trintena de obras realizadas por Meana ao longo de tres décadas, xunto a unha escolma de textos que permiten achegarse ás súas reflexións sobre a propia práctica artística. “A idea era facer un percorrido polo seu traballo, tanto escultórico como fotográfico, pero tamén pola súa liña de pensamento; darlle tamén importancia a esa parte máis de reflexión e máis teórica”, sinala Ruiz de Samaniego dunha mostra que define como “unha exposición de homenaxe e de coñecemento do universo de Juan Carlos”.

Inaugurada na tarde deste xoves, a exposición que poderá visitarse ata o 29 de outubro toma precisamente o seu nome do título dos libros, El espacio entre las cosas (2001), do homenaxeado, ao que Ruiz de Samaniego lembra como “un artista moi reflexivo”. Organizada coa colaboración da facultade á que Meana se incorporou como docente en 1993, na exposición reúnense unha trintena de obras realizadas entre 1993 e 2018, que, ademais de percorrer a súa traxectoria, permiten tamén coñecer os intereses e temáticas que abordou a través de linguaxes diversas, como a instalación, a fotografía, a escritura e o vídeo. 

Natural de Vitoria, Meana protagonizou ao longo da súa traxectoria artística máis dunha vintena de exposicións individuais e a súa obra está presente nas coleccións de institucións como o Goberno Vasco, o Museo Artium ou as deputacións de Biscaia e A Coruña, así como de numerosos particulares. Nese senso, Ruiz de Samaniego destacou a colaboración tanto da familia do artista como de docentes da facultade á hora de reunir a escolma de traballos que se presentan nunha exposición que este comisario afrontou “como un traballo de homenaxe a moitos anos de amizade e de complicidade intelectual”.

A arte, o individuo e os obxectos

“Meana concibía a arte como tentativa de coñecemento e, ao tempo, como unha experiencia de transformación”, subliña Ruiz de Samaniego. Nese senso, obras e textos preséntanse nesta mostra como un conxunto que permite achegarse “a unha arte existencial e reflexiva”, a un creador que “puña continuamente en cuestión a idea mesma da obra de arte”, así como capacidade desta para “achegar coñecemento ao espectador”, para incitar á reflexión sobre “a nosa existencia, a nosa forma de vida e os nosos propios valores”. 

A reflexión sobre o propio individuo sobre “a condición humana, a súa fraxilidade, as súas esperanzas” constitúe un dos motivos centrais da creación artística de Meana, marcada tamén pola utilización de obxectos cotiás. Aínda que a trintena obras seleccionadas se presentan nesta mostra como un continuo, esta tamén permite contemplar como, ao longo da súa traxectoria, o interese de Meana polo individuo e a identidade levouno tamén a reflexionar sobre “cal é a relación entre o suxeito individual e o grupo, entre a identidade e a comunidade”, como apunta Ruiz de Samaniego.

Estas liñas de pensamento vense á súa vez reflectidas no uso que o artista fai de obxectos cotiás, desde espellos ou pastillas de xabón, a ladrillos ou regras e escuadras. Entre eles destaca o uso de espellos, “un dos elementos metafóricos que circulan ao longo de toda a súa obra” e que poñen o foco na cuestión da identidade, “na separación entre o eu e o min mesmo”, como sinala Ruiz de Samaniego. Do mesmo xeito, a exposición permite tamén deterse no uso que o artista facía de obxectos cotiás como pezas de vaixela, que á vez que “forman parte do hábitat íntimo de cada un”, son tamén un obxecto común a un colectivo, “signos dunha identidade grupal”, como lembra o comisario. 

Creación e transmisión do coñecemento

O director do Museo, José Manuel Rey, e o decano de Belas Artes, Xosé Manuel Buxán, acompañaron na tarde deste xoves a Ruiz de Samaniego na inauguración desta exposición, na que enxalzaron a altura humana e artística de Meana. “Se algo sobresae na súa figura é a brillantez coa que compatibilizou a práctica artística coa investigación teórica, o pensamento e a transmisión de coñecemento”, salientou Rey do que fora docente do Departamento de Pintura da Universidade de Vigo. Doutor en Belas Artes pola Universidade do País Vasco (UPV/EHU) e investigador do grupo dx7, Meana foi tamén o impulsor e primeiro coordinador do Programa de Doutoramento en Creación e Investigación en Arte Contemporánea da facultade e compaxinou o seu labor docente e artístico coa publicación de artigos e libros como o propio El espacio entre las cosas, editado pola Deputación de Pontevedra, Lo que no somos, lo que no queremos (Universidade de Vigo, 2002), La ausencia necesaria (Dauro, 2015) e El aprendiz de lengua extranjera (Arteactivo, 2019). 

Algúns dos seus textos reuniranse no catálogo que completará esta exposición, xunto ás achegas de Ruiz de Samaniego e do crítico, filósofo e tamén amigo de Meana Ignacio Castro. Por outra banda, a exposición vese complementada pola colocación na sala dun amplo fondo de catálogos do artista, que se poñen a disposición dos visitantes.